Review
Od novih, mladih ruskih reditelja koji imaju ambiciju da hode trnovitim putevima ozbiljne filmske umetnosti i da nastave da istražuju kompleksnim autorskim pristupom, prefinjenim senzibilitetom i serioznim, visokoestetizovanim doživljajem kinematografije kao što su to činili Tarkovski, Sokurov, a u prve dve dekade novog veka i Andrej Zvjagincev, u ovom trenutku vidim dva ključna stvaraoca. Jedan je Ivan Tverdovski (r. 1988, filmovi SPECIJALNO ODELJENJE, ZOOLOGIJA, SKAKAČ), a drugi Kantemir Balagov (1991), učenik Aleksandra Sokurova, kansko otkriće iz 2017. sa filmom BLISKOST, uvaženi član žirija ovog festivala prošle godine. Kan neguje svoja čeda, prati kreativni razvoj stvaralaca koji su nagovestili potencijal, a da je dobra procena od pre dve godine da je Balagov rediteljsko blago, dobila je ove godine potvrdu u neočekivano zrelom ostvarenju DILDA, koje pleni kompleksnim dramskim relacijama i izvrsnom kompatibilnošću intimnih i bolnih sučeljavanja karaktera na fonu epskog stradanja kao što je razvaljeni i ruinirani, ali oslobođeni Lenjingrad na kraju Drugog svetskog rata.
Ija (Viktorija Mirošničenko) i Maša (Vasilisa Pereligina) rade u lenjingradskoj bolnici, pomažući ranjenima i ratnim invalidima, iako i same sa fronta nose teška i traumatična iskustva, koja su ostavila velikog psihičkog i fizičkog traga. One ostvaruju duševnu i telesnu bliskost u okruženju stradanja i smrti, i ona je sve veća jer se kroz godine užasa njihov emocionalni svet ispraznio, iako su uvek bile spremne za pomoć i empatiju. Iako obe ostvaruju odnose i sa muškarcima, jedinu pravu ljubavnu sponu imaju jedna sa drugom. Tu bliskost ostvaruju krišom, svesne okolnosti i delikatnosti veze koja ih opčinjava. Majstorstvo Kantemira Balagova povremeno uzdiže odnos dve žene do kompleksnih dramskih relacija i emocionalnih ponora Bergmanovih junakinja, nezasićenih i neostvarenih, zatamnjene psihe, traumatičnih iskustava i labilnih mentalnih sklopova. Iako je Lenjingrad simbol ratnog stradanja i užasa, a bolnica u kojoj bitišu osakaćeni i poludeli znakoviti i prejasni simbol ljudske patnje, Balagov uzdiže ljubavne havarije i neostvarenost svojih, zbog unutrašnjih svetova i osećanja izopštenih junakinja, na vrhunski pijedsetal bola, veći i snažniji i od kolosa koji predstavlja grad – smrt.
Uz fotografiju Ksenije Serede, koja je jarkim bojama i specifičnom patinom i filterima podjednako dobro zašla u intimistički zabran, koliko i oslikala grad koji pokušava da oživi posle katastrofe, Balagov dozira atmosferični ugođaj koji nas snažno uvlači u bolni krug njegovih heroina. Film u srži naracije, a uzimajući u obzir istorijski trenutak, patrijarhalnost i konzervatizam sredine, frontovsko zaleđe i nesumnjivi patriotizam junakinja, zbog njihove sporne ljubavi ima subverzivnu snagu, a provokativna scena kada bolnički doktor primenjuje tobožnje normalno vođenje ljubavi sa Ijom, koja leži pored Maše, samo je jedna od nekoliko koje će se dugo pamtiti. Posebnu lepotu imaju kadrovi dok se Ija šeta Lenjingradom ili vozi tramvajem, zaposlena, zabrinuta ili srećna (kao kad se nalazi u tramvaju, smeštena na samom njegovom kraju, u ćošku kao utočištu, nasmejana i okrepljena zaljubljenošću, da bi ubrzo ta vožnja, kao kod Bulgakova zbog Anuškinog ulja prosutog po šinama, bila okončana smrću jednog čoveka).
Iju, odnosno Dildu (Dugonja, Prakljača), skoro dvometrašicu sa pomalo ekscentričnim licem nalik Tildi Svinton, s fantastičnom ekspresijom donela je glumica Viktorija Mirošničenko. U liku Maše izvrsna je Vasilisa Pereligina, u svom nestašnom karakteru, nabijenom ženskom tugom ali i dijaboličnošću. Od zapaženih ženskih likova tu je i iskusna Ksenija Kutepova. I mada je ovo tipični primer ženskog filma, jer duboko zadire u racionalno i (naročito) iracionalno u ženskom unutrašnjem kosmosu, a kroz prizmu jednog senzibilnog stvaraoca – muškarca, moramo spomenuti dve izvrsne muške role, doktora u tumačenju Andreja Bikova i Sašu koga donosi mladi Igor Širokov. Svoj temeljni rad sa glumcima Balagov je već demonstrirao kroz saradnju sa mladom Darjom Žovner, koja je svojom spontanošću i talentom dala nezaobilazni doprinos sjajnom utisku koji je ostavio rediteljev debi, film BLISKOST. Film DILDA na ovogodišnjem kanskom festivalu bio je deo programa Un Certain Regard, gde je Balagov proglašen za najboljeg reditelja i osvojio nagradu FIPRESCI. Uz Kantemira Balagova u radu na DILDI bio je znameniti ruski producent Aleksandar Rodnjanski.
About the Author
