Review
Jedan od najzanimljivijih mađarskih reditelja u sferi žanrovskog filma, Peter Bergendi (1964), napravio je pre dve godine vrlo zanimljiv ruralni, istorijski natprirodni horor POST MORTEM.
On stiže nakon dva filma koji se zbog temporalnih i tematskih odrednica nadovezuju jedan na drugi, ISPIT (2011) i TREZOR (2018), koji iako prevashodno usmereni na dočaravanje aktivnosti mađarske tajne policije u vreme staljinizma i neuspeha tamošnjeg ustanka, već pokazuju Bergendijevu želju da im pruži žanrovski kontekst. Iako se dešavaju u urbanoj sredini, oba su prilično klaustrofobična, svedeni uglavnom na enterijer (ISPIT se čak može tretirati kao mađarska verzija ŽIVOTA DRUGIH Florijana Henkela fon Donersmarka), dok se u surrealističkom hororu POST MORTEM Bergendi oslobodio i vrlo funkcionalno iskoristio seoski ambijent, patinu i atmosferu, gde se mrtvi nastojanjem mladog došljaka sa fotografskim aparatom žele ovekovečiti sa živima, da bi ovi potonji imali uspomenu na svoje preminule, pa je utisak bogatiji, priča dinamičnija, likovnost inspirativnija (ovde je vrhunsko majstorstvo pokazao sjajni direktor fotografije Andraš Nađ; snimao je BEOGRADSKOG FANTOMA Jovana Todorovića, Bergendijev TREZOR, VEČNU ZIMU i TALL TALES Atile Sasa, PETLJU Isti Madaraš, KOCKARA Sabolča Hajdua i par filmova sada slavnog Kornela Mundrucoa).
POST MORTEM, smešten u vreme nakon Prvog svetskog rata, donosi priču o nemačkom vojniku Tomasu (Viktor Klem), koji se nešto ranije tokom jedne bitke jedva spasao iz masovne grobnice, jer je nakon artiljerijske eksplozije smatran mrtvim. Jedan od vojnika mu pomogne kad shvati da je živ i izvlači ga iz poplavljenog rova, prepunog leševa. Kad se desila eksplozija, Tomasu su se javile čudne vizije.
Posle rata on se bavi fotografisanjem i nudi po mađarskim selima meštanima mogućnost da se poslednji put uslikaju sa svojim dragim ukućanima ili rođacima. Mrtvace udešava šminkom i prilagođava tako da deluju kao da su živi, i na fotografijama se ne razlikuju od stvarno živih. Upoznaje Anu (Fruzina Hais), devojčicu od deset godina, koja je siroče. Ana je iz sela u kome se dešava strašna pandemija Španske groznice, ljudi masovno umiru a zbog smrznutog tla ne mogu biti sahranjeni. U takvoj atmosferi, gde se mrtvi gomilaju, počinju da se dešavaju začudne, neprirodne stvari, zli duhovi zaposedaju stanovništvo, a Tomas se trudi, u društvu devojčice, da sve to zabeleži kamerom, a u nekim trenucima, da bi dešifrovao poruke eksperimentiše i sa zvukom (putem fonografa), koji ispuštaju žrtve u vlasti demonskih sila.
Mora se priznati da je Bergendi stvorio atmosferu gustu mrtvačkim vonjem i bolnom elegijom. Ovde se odnos prema smrti meša kroz stravu i nostalgiju. Prizori kada zaposednuti meštani bivaju vitlani po imanjima i seoskim trgovima doneti su gotovo koreografski a sve negde na vizuelno-zvučnoj podlozi kojom nas je plenila poetika višestruke pustare u dušama kombinovane sa ogoljenošću spoljašnjeg sveta iz filmova Bele Tara. Istinska strava međutim prodire u naša čula kroz način na koji Bergendi predstavlja mrtve u svojoj nemoći a sa snažnom potrebom da još nešto saopšte svetu s ove strane. Ispadanje mrtvaca kroz odžak, njihovi poput gume savitljivi vratovi, smrznuti i nagomilani leševi u stajama, jesu samo deo snažnih i upečatljivih prizora ovog filma koji je za pojmove istočno/srednjeevropskog horora vrlo zanimljiv i inovativan. Naravno, kada je kontekst evropskog filma u pitanju, on je uvek snažno involviran u društveni ili istorijski milje, uvek sa evidentnom potrebom za hvatanjem biti trenutka (ili epohe), pa je POST MORTEM i specifičan i simboličan odjek kataklizme koju je doneo Prvi svetski rat. Takođe, slojevit je značenjem na planu gde se susreću religijsko, folklorno i demonsko.
Film je bio nacionalni kandidat Mađarske u trci za Oskara. POST MORTEM je obišao niz svetskih festivala, naročito one specijalizovane za horor i fantastiku (Brisel, Sombra, Malaga, Fantasporto, Lisabon, Nojšatel, Ravena, San Sebastijan, Siđes, Toronto) i pokupio niz nagrada.
About the Author
More articles by Goran Jovanović »
