Review
U poznim životnim i kreativnim godinama, proslavljeni mađarski reditelj Ištvan Sabo (1938) doneo je prošle godine svoj novi film KONAČNI IZVEŠTAJ, delo kroz koje se provlače i neki autobiografski momenti koji su tištali a verovatno i danas muče ovog stvaraoca.
Za tumača glavne uloge, posle veoma dugog perioda, Sabo je odabarao svog vernog saradnika iz najplodnijeg i najkvalitetnijeg dela karijere, austrijskog glumačkog barda Klausa Mariju Brandauera. Neformalnom trilogijom iz 80-ig godina, koja je obeležila saradnju dvojice vrhunskih umetnika, a čine je MEFISTO, PUKOVNIK REDL i HANUSEN, sa dosta istorijskih i političkih motiva a na temu bujajućeg zla, neki i prema književnim predlošcima ogromne reputacije, Sabo se u tom periodu nametnuo kao jedan od vodećih evropskih reditelja. Ostvarenjem MEFISTO (1981) doneo je mađarskoj kinematografiji prvog Oskara. Na FDU je svjovremeno imao svoje rediteljske radionice, što govori i o nekadašnjem ugledu ove škole.
KONAČNI IZVEŠTAJ je jednostavna priča o mentalitetu jednog mesta u Mađarskoj, gde će se kroz lik doktora Štefanusa (Klaus Marija Brandauer), cenjenog kardiologa, spojiti prošlost i budućnost kroz niz društvenih i intimnih afera. Štefanus iznenada odlazi u penziju nakon što navodno štedljiva uprava, nošena novim neoliberalnim ekonomskim pogledima, zatvori bolnicu u kojoj je radio. Da bi ostao koristan i u radnoj kondiciji, a da bi i neko iz zajednice imao vajde od njega, on se odlučuje da radi u maloj ordinaciji u svom rodnom mestu. Praktično će nastaviti porodičnu tradiciju, jer je i njegov otac lečio meštane. Uskoro dolazi u sukob sa gradonačelnikom, koji je isto alav na mogućnosti koje mu nudi položaj i spektar nekih besmislenih investicija u mestu, gde bi ukinuo i mogućnost da se ljudi leče u bolnici. Kad se pokaže kao prepreka u ostvarivanju ciljeva gradonačelnika, gradske vlasti izvlače iz fioka već zaboravljen detalj iz Štefanusove mladosti, kako je 1956. sarađivao sa komunističkim vlastima i denuncirao određene ljude u vreme sloma mađarske kontrarevolucije.
Ovaj poslednji detalj direktno je prenet iz privatnog života Ištvana Saboa jer je pre nekih petnaestak godina i sam bio optuživan da je u vreme žestokog staljinizma bio saradnik Službe. On se tada branio da je imao svega 18 godina, ali navodno postoje podaci u arhivama Tajnih službi da je kasnije potkazivao i kolege iz branše.
Ovo je angažovan film, koji ipak ne dostiže ni neke ranije domete Ištvana Saboa, čak i izvan pominjane trilogije. Potpisnik ovih redova veoma voli jedan film iz rediteljske faze kada proslavljeni mađarski sineasta nije još postao tako veliko ime, a to je delo BUDIMPEŠTANSKE PRIČE (1976) sa nezaboravnim, gotovo nadrealnim vožnjama tramvaja i njegovih eskapističkih putnika. Sasvim dobro funkcioniše i film VRATA (2012), ekranizacija romana velike mađarske spisateljice, Magde Sabo.
Možda su najbolje neke scene koje nisu iz dramskog jezgra zapleta, već pripadaju nekom doktorovom intermecu, a to je kada neobavezno provodi vreme sa lokalnim pastorom (briljantni mađarski glumac Karolj Eperješ), uživa u muzičkim arijama, jer je veliki ljubitelj klasike, ili razgovara a ponekad i raspravlja sa starom majkom.
Uz realnu konstataciju da ovo delo po kvalitetu znatno zaostaje za najboljim iz opusa Ištvana Saboa, ipak je uživanje odgledati film tako renomiranog reditelja, jer je to neka sasvim drugačija, okrepljujuća i otmena šoljica čaja u odnosu na boze ili limunade što generalno, u svom najvećem delu, danas nudi moderni film.
About the Author
More articles by Goran Jovanović »
