Review
Jedan od najvećih majstora dramske improvizacije i fingiranja spontanih dijaloga u jugoslovenskom i hrvatskom filmu, Tomislav Radić (1940-2015), nakon zapaženog debija sa ŽIVOM ISTINOM (1972), u kojoj smo otkrili sjajnu Božidarku Frajt, ubrzo nam se predstavio i svojim drugim celovečernjim ostvarenjem TIMON, gde je Šekspirova tragedija “Timon Atinjanin” iskorišćena za poistovećivanje, podudarnosti i paralele dilema i kriza junaka tog komada sa glumcem koji ga donosi na sceni.
Kroz opus Tomislava Radića cinema verite je, izrastao do igrane forme, na poseban način ušao u jugoslovensku kinematografiju sa pomenutim filmovima, ali i pred kraj njegove karijere, u naslovima ŠTO JE IVA SNIMILA 21. LISTOPADA 2003. i KOTLOVINA (oba su trijumfovala na Pula Film Festivalu), u drugačijim tehnološkim okolnostima i sa inkorporiranjem obeležja meta filma, uz već poslovičnu vrhunsku ansambl glumačku igru, grebući po nezaceljenim ranama porodičnog i društvenog života u osamostaljenoj Hrvatskoj, iznova je pokazao rediteljsko umeće, otkrivajući neuralgične tačke nestabilnih zajednica i artikulišući i pojačavajući svoj kritički diskurs. Ako vučemo paralelu od Radića prema dostignućima u svetskom filmu, možda bi Robert Altman, uz distinkciju spram produkcionih uslova, u estetskom, stilskom i svetonazorskom pogledu bio taj pandan adekvatan u stvaralačkom procesu i kreativnom ishodištu.
Boris Buzančić je pred kamerama zabeležio priličan broj rola, ali posebnu težinu nosile su sledeće uloge: u filmu PUT U RAJ (1970) Marija Fanelija (scenario je radio Miroslav Krleža po svojoj noveli ” Cvrčak pod vodopadom”), gde je doneo košmarima izmučenog profesora Bernarda Leandera, i ova u TIMONU. Mikrokosmos pozorišta, glumačka uživljavanja, zanosi, slava, uobrazilja, sujeta, zloba i kolegijalnost na ispitu, uticaji izvanscenskih i međuscenskih životnih okolnosti na kreativni čin, međusobno prožimanje stvarnog i simulakruma, usijana netrpeljivost koja se iz života reflektuje na ponašanja aktera na pozornici, sve je to na dinamičan način doneto u Radićevom TIMONU. Uspeh koji glumac sa tim Šekspirovim likom postiže u godinama glumačke zrelosti, pomalo ga zatiče ali i stavlja u fokus medija, kritike, poštovalaca klasičnog pozorišta, uz navodno ushićenje kolega. Kao da se neka lavina sručila na njega, glumac otvara sebe za poroke i neprestano je u žrvnju alkohola i seksa, spavajući od suflerke preko epizodistkinja do dama sa velikim rolama. Za to vreme, a tokom turneje i učestalih putovanja vozom, prezir i posprdan odnos ansambla raste i može da se seče na kriške. Istovremeno, glumac u ulozi koju je u prvim izvođenjima ispijao na dušak, počinje da baguje, ima muke sa tekstom i koncentracijom, gubi se i tone u tešku krizu. Buzančić, na vrhuncima i svoje lične muške harizme, snažno otelovljuje umetnika koji opijen uspehom i hedonizmom ipak kao da gubi stvarnosne repere, temelje zdrave ličnosti i pouzdanog interpretatora, istovremeno odapinjući, poput svog junaka na sceni, gole i žive istine o licemerju okoline, odsustvu ljudskosti i empatije, deficitarnosti dara, te opakoj toksičnosti i zlobi mediokriteta (ovde kao primeri su rastorokane i ljubomorne njegove kolege koje odlično donose Vanja Drah i Kruno Valentić).
TIMON, uz sjajnu režiju i dinamičnu montažu (Maja Filjak Bilandžija) kadrova koje je snimio veliki Tomislav Pinter, donosi i zanimljiv isečak zagrebačkog kulturnog miljea i teatarskog života u prvoj polovini 70-ih, dah šminkernice i garderobe, glumačka druženja između obaveza, način na koji su ispunjavali predahe vickastim dosetkama i muzikom (učestalo izvođenje neodoljivog hita La musica di notte “Dubrovačkih trubadura”), seksom i ljubavnim avanturama.
TIMON je navodno snimljen za samo sedam dana, a ako uzmemo to kao činjenicu onda je svakako reč o neverovatnoj sinergiji skupine izrazito talentovanih ljudi i profesionalaca ispred i iza kamere koji su dali ogroman obol delu koje estetski pleni i posle pola veka. Radić se izborio za moćan i harmoničan spoj modernizma i klasike, pa je TIMON sačuvao večnu svežinu i vibrantnost.
About the Author
More articles by Goran Jovanović »
